Op 1 januari was het dan zo ver: de Omgevingswet trad -eindelijk- in werking. Maar liefst zes keer werd dit grootschalige project uitgesteld. Niet zo gek, want de omvang van deze wetgevingsoperatie wordt wel vergeleken met die uit 1848, toen onze Grondwet in werking trad. Dat is nou eenmaal niet van de ene op de andere dag geregeld zou je kunnen zeggen.
Wat waren de grote zorgen?
Grofweg vielen de zorgen uiteen in twee delen: aan de ene kant waren er zorgen over de technische kant van deze wetgevingsoperatie: zijn alle losse wetten wel zomaar uit hun verband te halen en over te hevelen naar een nieuw systeem waarin meerdere ‘broneigenaren’ wijzigingen kunnen aanbrengen die met elkaar niet strijdig mogen zijn?
Aan de andere kant waren er grote zorgen over het Digitale Stelsel Omgevingswet (DSO) dat aan de nieuwe Omgevingswet is gekoppeld. Dat systeem regelt aan de voorkant een one stop shop voor burgers en bedrijven, maar vergt aan de achterkant samenwerking tussen alle verschillende systemen en softwareleveranciers waar gemeenten mee werken. De ervaring leert dat de overheid niet per sé uitblinkt in soepele integratie van dit soort ICT systemen.
Hoe zijn die zorgen dan weggenomen?
Niet of niet echt. Het DSO is operationeel maar veel beleid is nog niet ingevuld of ingevoerd. Het zal een kwestie van trial and error worden als er straks steeds meer aanvragen via dit systeem gaan lopen, ook over onderwerpen die nog niet helemaal zijn uitgekristalliseerd. Er is natuurlijk wel overgangsrecht: gemeenten hebben nu bijvoorbeeld van rechtswege (automatisch dus) een tijdelijk Omgevingsplan (het oude bestemmingsplan) en krijgen tot 1 januari 2032 de tijd om dat plan verder in te vullen. Een aantal regels waarvan is bepaald dat die beter op lokaal niveau kunnen worden geregeld, krijgt de gemeente er als een Bruidsschat vanuit de rijksoverheid bij. Een deel daarvan moet nog worden geconcretiseerd, een deel zal ook kunnen vervallen. Ook dat is dus nog wel even wat werk.
Kansen voor ondernemers
Wat er van de praktische uitvoering ook terecht komt, vast staat dat er een tijdperk van kansen aan is gebroken voor ondernemers die wensen hebben op het gebied van ruimtelijke ordening. Hoe zit dat?
Neem als voorbeeld de boer die (ook) een kinderopvang op zijn agrarische terrein wil gaan houden. Die heeft een wijziging nodig van toegestane activiteiten op zijn terrein. Dat soort ruimte wordt geregeld in een aantal documenten dat ten grondslag ligt aan de Omgevingswet, de zogeheten Kerninstrumenten. En die instrumenten zijn nu volop in de maak. Het gaat om:
- De Omgevingsvisie: zowel het Rijk als provincies als gemeenten hebben er straks ieder één voor hun eigen territorium. De visie is het strategisch plan voor de leefomgeving en wordt uitgewerkt in het Omgevingsplan.
- Het Programma: maatregelen die de leefomgeving beschermen, dit kan bijvoorbeeld gericht zijn op een bedrijfssector
- Decentrale regels: al wat lokaal wordt bepaald
- Algemene rijksregels: regels die uniform gelden ongeacht de locatie, voorschriften aan benzinepompen bijvoorbeeld
- Omgevingsvergunning: voor concrete toestemming om bepaalde activiteiten uit te voeren
- Projectbesluit: concrete toestemming voor complexere projecten zoals de aanleg van een windmolenpark
Om bij het voorbeeld van de boer die ook andere activiteiten wil gaan uitvoeren te blijven: het is voor deze ondernemer van groot belang dat in zo veel mogelijk beleidskaders nadrukkelijk ruimte bestaat voor zijn wensen. Waarom is dat zo? Simpel: als alle wet- en regelgeving eenmaal af is en op elkaar is afgestemd, zijn zaken als de Omgevingsvisie en het Omgevingsplan de kaders waaraan een individuele vergunningaanvraag wordt getoetst. Als in die documenten gericht rekening wordt gehouden met functiemenging op een agrarisch terrein, maakt dat de procedure voor deze ondernemer een stuk eenvoudiger en sneller dan wanneer deze ruimte niet in deze documenten terug te vinden is en er dus met uitzonderingsbepalingen moet worden afgeweken van de beleidskaders.
Het is voor iedereen die ambities heeft die de leefomgeving raken dan ook zaak om zo vroeg mogelijk in zo veel mogelijk beleid te worden opgenomen, waarbij het oude adagium geldt: hoe concreter, hoe beter. De periode waarin dat kan, is per 1 januari aangebroken. Het is een tijdslot dat zich langzaam maar gestaag zal sluiten: wees er dus op tijd bij.